Trong số các bạn đại đa số đã ít nhiều nghe đến thuật ngữ “rửa tiền”. Nghĩa đen của nó là cho tiền vào chậu nước rồi chà nhẹ rửa, nhưng bản chất thuật ngữ này sử dụng chủ yếu là nghĩa bóng của nó trong hoạt động tài chính xã hội.
I. Rửa tiền là gì?
Rửa tiền, hay còn gọi là Money Laundering, được hiểu là một quá trình biến số tiền có nguồn gốc từ hoạt động tội phạm, như buôn bán ma túy hay tài trợ khủng bố, tham nhũng… —> thành tiền có vẻ hợp pháp. Tiền thu được từ các hành vi bất hợp pháp được gọi là “tiền bẩn,” và quá trình “rửa” chính là làm cho số tiền này có vẻ trong sạch.
Tại Việt Nam, định nghĩa về rửa tiền được quy định tại khoản 1, 2 Điều 3 Luật Phòng chống rửa tiền năm 2022, trong đó nêu rõ rằng rửa tiền là hành vi của tổ chức, cá nhân nhằm hợp pháp hóa nguồn gốc tài sản do phạm tội mà có. Các hành vi này có thể bao gồm tham gia giao dịch tài chính để che giấu nguồn gốc thực sự của tiền, sử dụng tài sản phạm tội, hoặc trợ giúp cho cá nhân, tổ chức rửa tiền.
II. Mục đích của việc rửa tiền
Rửa tiền chủ yếu có nguồn gốc từ hai phạm vi lớn: tội phạm tài trợ khủng bố và tội phạm buôn lậu ma túy. Mục đích chính của hoạt động này là biến số tiền thu được từ các hành vi bất hợp pháp trở thành tài sản hợp pháp mà người vi phạm có thể sử dụng mà không bị phát hiện.
Việc rửa tiền không chỉ giúp che giấu nguồn gốc của tài sản, mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các hành vi phạm tội khác.
III. Rửa tiền bằng cách nào?
Hiện nay, có nhiều phương pháp để tổ chức tội phạm thực hiện rửa tiền. Một trong những cách phổ biến nhất là sử dụng hoạt động kinh doanh hợp pháp. Ví dụ, một tổ chức sở hữu nhà hàng có thể tăng doanh thu hàng ngày để chuyển tiền bất hợp pháp vào tài khoản ngân hàng của nhà hàng. Các hình thức khác bao gồm:
- Smurfing: Chia nhỏ các khoản tiền lớn thành nhiều khoản nhỏ hơn, gửi vào nhiều tài khoản ngân hàng khác nhau.
- Trao đổi tiền tệ: Sử dụng các kênh chuyển khoản ngân hàng và giao dịch tiền tệ để hợp thức hóa tiền bẩn.
IV. Những quy định về việc rửa tiền tại Việt Nam
Tại Việt Nam, quy định về rửa tiền được ghi nhận trong Điều 324 Bộ Luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017). Cụ thể:
Đối với cá nhân
- Khung 1: Phạt tù từ 1-5 năm cho những hành vi như tham gia vào giao dịch tài chính với ý đồ che giấu nguồn gốc bất hợp pháp của tiền.
- Khung 2: Phạt tù từ 5-10 năm nếu hành vi rửa tiền có tổ chức hoặc tái phạm nhiều lần.
- Khung 3: Phạt tù từ 10-15 năm nếu số tiền phạm tội từ 500 triệu đồng trở lên và hành vi gây ảnh hưởng xấu đến hệ thống tài chính.
Đối với tổ chức
- Phạt tiền từ 1-5 tỷ đồng nếu vi phạm quy định tại Khoản 1 Điều 324.
- Phạt tiền từ 10-20 tỷ đồng nếu gây thiệt hại lớn.
V. Các biện pháp phòng chống rửa tiền
Để ngăn chặn tình trạng rửa tiền, các tổ chức tài chính tại Việt Nam cần thiết lập và áp dụng các chính sách chống rửa tiền (AML) hiệu quả. Một số biện pháp bao gồm:
- Thẩm định khách hàng (CDD): Quy trình thu thập thông tin nhằm xác minh danh tính khách hàng.
- Đào tạo nhân viên: Cập nhật thường xuyên các kỹ thuật và xu hướng mới nhất về rửa tiền.
- Phối hợp thông tin: Báo cáo các hoạt động đáng ngờ cho các cơ quan chức năng.
VI. Ảnh hưởng của việc rửa tiền đối với nền tài chính
Ngăn chặn rửa tiền là rất quan trọng để bảo vệ hệ thống tài chính. Những tác động tiêu cực có thể kể đến như:
- Ảnh hưởng đến dòng tiền: Rửa tiền làm biến động lớn về dòng vốn và tỷ giá hối đoái, gây áp lực lên lạm phát và lãi suất.
- Giảm nguồn vốn đầu tư: Các nhà đầu tư nước ngoài có thể ngần ngại đầu tư vào những thị trường có nhiều rủi ro liên quan đến rửa tiền.
- Khoảng cách thu nhập: Tiền illegtial tạo ra sự bất bình đẳng xã hội, gia tăng xu hướng phạm tội.
- Thiếu hụt ngân sách: Nguồn thu thuế từ các hoạt động kinh tế chính thức sẽ bị ảnh hưởng nặng nề.
VII. Ví dụ nổi bật về rửa tiền tại Việt Nam
Một số vụ án rửa tiền điển hình tại Việt Nam bao gồm:
- Vụ án Địa ốc Alibaba: Tổng Giám đốc Nguyễn Thái Lực bị phát hiện chuyển nhận tiền từ hoạt động lừa đảo, thu về hơn 2,500 tỷ đồng từ 6,700 khách hàng.
- Vụ rửa tiền thông qua xuất nhập khẩu: Nhóm đối tượng lập nhiều công ty xuất nhập khẩu để vận chuyển trái phép khoảng 30,000 tỷ đồng ra nước ngoài.
- Vụ án đánh bạc nghìn tỷ: Nguyễn Văn Dương và Phan Sào Nam bị truy tố vì tổ chức đánh bạc và rửa tiền, với hàng trăm tỷ đồng bị thu hồi từ các hoạt động bất hợp pháp.
Rửa tiền là một vấn đề nghiêm trọng khó kiểm soát trên thế giới và đang gia tăng tại Việt Nam, với nhiều hình thức tinh vi và phức tạp. Việc áp dụng các quy định pháp lý chặt chẽ và thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả là cần thiết nhằm bảo vệ nền tài chính và đảm bảo an ninh xã hội.